Bursztyn

Bursztyn - także: jantar, amber (łac. sucinum, czasem także elektrum z gr. ἤλεκτρον - elektron) – kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach żywicujących liściastych drzew z grupy bobowców. Znanych jest około 60 odmian (gatunków). Najstarsze z nich pochodzą z utworów dewońskich (stwierdzono je w Kanadzie); najmłodsze, niezaliczane zasadniczo do bursztynów są znajdowane w Ameryce Południowej, Afryce, Australii i Nowej Zelandii (kopal). Największe znane złoża bursztynów, szacowane na 90% całych zasobów światowych, zlokalizowane są w obwodzie kaliningradzkim (Rosja).

Nazwa "bursztyn" pochodzi od niemieckiego bernstein (kamień, który się pali). Znany był od dawna pod różnymi nazwami:
sukcynit – nazwa geologiczna, pochodzi od succinum – sok, żywica drzewna;
Grecy nazywali ten kamień elektron (ηλεκτρον), co oznacza świecący i błyszczący;
Rzymianie nazywali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia, albowiem według legendy złocisty kamień powstał ze skamieniałego moczu tego drapieżnika;
succinum to łacińska nazwa bursztynu używana w farmacji. Powstała od łac. succus – sok;
Egipcjanie nazywali bursztyn sokal;
Arabowie anbar, ponieważ zapach pocieranego bursztynu kojarzył się z zapachem ambry;
Persowie nazywali kamień karuba – złoty rabuś;
Słowiańska nazwa jantar została przejęta od Litwinów, a ta od fenickiej nazwy jainitar – żywica morska.

Właściwości :
Skład chemiczny:	mieszanina kilkudziesięciu różnych związków, o średniej zawartości ok. 67 do 81% węgla i ok. 1% siarki; resztę stanowią tlen i wodór. Jednym ze składników jest kwas bursztynowy (3-8% w sukcynicie, poniżej 3 % w innych odmianach bursztynu)
Barwa:	Barwa: jasnożółta do brunatnej ("bursztynowa"), bywa też mlecznobiały, niebieski, zielonkawy, bezbarwny, czerwony i czarny
Połysk:	tłusty
Przełam:	Przezroczystość: przezroczysty, przeświecający, do nieprzezroczystego
Przezroczystość:	amfoteryczne
Rysa:	biała
Twardość w skali Mohsa:	2,0-2,5
Gęstość	1,05-1,09 g/cm³
Łupliwość:	brak
Luminescencja:	fluoroscencja – brunatnobiała do żółtozielonej, dla burmitu niebieska
Temperatura topnienia	287-300 stopni Celsjusza
Współczynnik załamania światła	1,539-1,542

Tworzy nieregularne bryłki. Największa znaleziona bryła bursztynu bałtyckiego waży 9,75 kg. Najczęściej spotykany jest bursztyn żółty, rzadsze są odmiany bezbarwne, czerwone, zielonkawe, a ich przejrzystość zależy od zawartości drobnych pęcherzyków powietrza. Bryłki bursztynu zawierają niekiedy pochodzące z okresu kredy i kenozoiku szczątki zwierząt lub roślin, tzw.inkluzje. Inkluzje stałe są reprezentowane przez różne minerały np. piryt czy kwarc, oraz owady, rzadziej pajęczaki, drobne płazy i gady, rośliny i ich szczątki. Inkluzje stanowią cenny materiał badawczy dla biologów i paleontologów.

Odmiany :

• birmit.
• bursztyn bałtycki.
• aikait – odmiana bursztynu znajdowana na Węgrzech i we Francji.
• bursztyn dominikański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych w Dominikanie na wyspie Haiti.
• bursztyn japoński – odmiana bursztynu wydobywanego w północnej części wyspy Honsiu (Japonia), nad brzegiem Oceanu Spokojnego.
• bursztyn libański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach kredowych (kreda dolna) w Libanie na Bliskim Wschodzie.
• bursztyn meksykański – odmiana bursztynu znajdowana w osadach trzeciorzędowych (oligocen górny – miocen dolny) w Meksyku.
• bursztyn tajmyrski.
• cyberyt.
• keflachit.
• keuperyt.
• retynit – odmiana cechująca się zawartością kwasu bursztynowego poniżej 3%, czym różni się od sukcynitu (wszystkie pozostałe bursztyny są odmianami retynitu);
• rumenit – odmiana spotykana w Rumunii.
• symetyt – charakteryzuje się wyraźną opalescencją), spotykany we Włoszech;
• walchowit – całkowicie nieprzezroczysty, barwy beżowej; występuje na Morawach;
• krancyt – odmiana spotykana w Saksonii

Nazewnictwo i określenia kamieni jubilerskich z bursztynu bałtyckiego (sukcynitu)

Bursztyn bałtycki (sukcynit) naturalny – kamień poddany jedynie obróbce mechanicznej (na przykład szlifowanie, cięcie, toczenie, polerowanie) bez jakichkolwiek zmian naturalnych właściwości.

Bursztyn bałtycki (sukcynit) modyfikowany – kamień poddany obróbce termicznej lub ciśnieniowej powodującej zmianę właściwości fizycznych, między innymi stopnia przezroczystości i barwy.

Bursztyn bałtycki (sukcynit) rekonstruowany (prasowany) - kamień otrzymany z jednego lub wielu kawałków bursztynu bałtyckiego sprasowanego pod wpływem podwyższonej temperatury i wysokiego ciśnienia bez dodatkowych składników.

Bursztyn bałtycki (sukcynit) łączony - kamień składający się z dwu lub więcej części naturalnego, modyfikowanego lub rekonstruowanego bursztynu bałtyckiego sklejonych z użyciem jak najmniejszej ilości spoiwa koniecznego do złączenia fragmentów.

Międzynarodowe organizacje jubilerskie i gemmologiczne zalecają pełne informowanie klientów o przeprowadzonych modyfikacjach kamieni.

Klasyfikacja surowca i półfabrykatów z bursztynu bałtyckiego (sukcynitu)

Pochodzenie ze złoża
- bursztyn z Bałtyku ( w tym kopalnych plaż),
- bursztyn z nagromadzeń lodowcowych,
- bursztyn z Sambii (ze złóż sambijskich),
- bursztyn z Ukrainy (bursztyn ukraiński),
- bursztyn z Bitterfeldu ( bursztyn saksoński),

Formy surowca
- pękate
- płytkowe
- krople, sople
- nieregularne

Budowa
- masywny, lity
- warstwowy

Przezroczystość
- przezroczysty
- przeświecający
- nieprzezroczysty

Zanieczyszczenie substancjami organicznymi
- czysty
- z niewielkimi wtrąceniami
- zanieczyszczony, porowaty

Podział klasyfikacyjny surowca bursztynowego oparty na masie bryłek zatwierdzony przez KKRz. W dniu 20 listopada 1999r.

Surowiec prefabrykowany
- ociosany
- bryłki oczyszczone w młynkach
- piaskowany
- po obróbce termicznej (prażony) w ciałach sypkich i cieczach
- w autoklawach
- całe bryłki bursztynu sprasowane na kształt kaboszonów, kulek i innych form

Półfabrykaty prasowane
- płyty i wałki bursztynowej o jednolitej strukturze, bez dodatku spoiwa, przezroczyste,
- płyty i wałki ze sprasowanego bursztynu o jednolitej strukturze, mętne i nieprzezroczyste
- wypraski z bursztynu jednolite, z dodatkiem pigmentów
- wypraski z bursztynu ze śladami styku ziaren lub smugami czerwonej zwietrzeliny
- płyty i wałki bursztynowe o niejednolitej strukturze z dodatkiem spoiwa – czystej mączki bursztynowej

Klasyfikacja żywic kopalnych

Żywice kopalne określone nazwą bursztyn( w znaczeniu szerszym: jako żywica kopalna, a nie jako sukcynit) i przymiotnikiem określającym rejon ich występowania. Są to występujące na rynku wyrobów: bursztyn dominikański, bursztyn meksykański, bursztyn z Borneo, których zawartość kwasu bursztynowego waha się w granicach 0-3%. Także wiele innych żywic kopalnych o znaczeniu kolekcjonerskim i naukowym. Żywice kopalne mające nazwy własne nadane przez badacza = kreatora typu danego rodzaju żywicy, który je odkrył i po raz pierwszy opublikował ich właściwości. Są to, występujące na rynku wyrobów: birmit, rumenit, symetyt. Także wiele innych żywic kopalnych o znaczeniu kolekcjonerskim i naukowym.

Komisja Kwalifikacyjna Rzeczoznawców przedstawia Zarządowi Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników postulat wyłączenia z rekomendacji tych firm, które dokonują obrotu wyrobami z w/w skróconej klasyfikacji żywic kopalnych i imitacji.

Żywice kopalne towarzyszące bursztynowi bałtyckiemu w złożach:
1. gedano-sukcynit jest możliwy do zdefiniowania jedynie w badaniach laboratoryjnych. W obróbce nie różni się prawie wcale od sukcynitu. Wyróżniamy natomiast tak zwane żywice towarzyszące złożom sukcynitu, z których niektóre dość łatwo odróżnić od bursztynu bałtyckiego:
2. żółty, przezroczysty gedanit o typowej białej powierzchni zwietrzenia
3. niezmiernie rzadki, czarny stantienit dający bardzo dobry poler
(„czarny bursztyn” pojawiający się na rynku jest uzyskiwany, albo w procesie prasowania, albo zmiany barwy w autoklawie; mylony z gagatem)
4. inne czarne żywice „miękkie” i „twarde”, występujące w nieco większej ilości w złożu Bitterfeldzie, różniące się od stantienitu twardością
5.glessyt, w różnych odmianach kolorystycznych, daje się dobrze polerować, liczniej występujący w nagromadzeniach bursztynu na Łużycach i w złożu bitterfeldzkim
6. zygburgit naturalny polistyren, znany również z terenu Niemiec, barwy brudnobiałej

Komisja Kwalifikacyjna Rzeczoznawców zaleca poinformowanie producentów wyrobów bursztynowych o naukowym znaczeniu okazów żywic towarzyszących i celowości ich kolekcjonowania. Do obrotu gospodarczego mogą być dopuszczone wyroby z gadano-sukcynitu.

Klasyfikacja imitacji bursztynu bałtyckiego(sukcynitu)

Imitacje bursztynu bałtyckiego(sukcynitu) to surowiec, półfabrykaty lub wyroby wykonane z zastępczego, najczęściej tańszego materiału, podobnego wyglądem do bursztynu, ale o innych właściwościach chemicznych i fizycznych.

Są to:
1. naturalne lub modyfikowane żywice subfosylne na przykład kopal kolumbijski, nowozelandzki kopal kauri.
2. tworzywa sztuczne: szkło, celuloid, poliestry, żywice fenolowe i inne.
3. bursztyn bałtycki(sukcynit) prasowany z dodatkami mas plastycznych lub kopali.
4. okruchy bursztynu bałtyckiego(sukcynitu) zatopione w żywicach naturalnych i sztucznych.

Powyższe Klasyfikacje surowca i półfabrykatów z bursztynu bałtyckiego(sukcynitu) dla celów wykorzystania w biżuterii i sztuce została uchwalona przez Komisję Kwalifikacyjną Rzeczoznawców Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników na posiedzeniu w dniu 9 maja 2005 roku.

---

Żródło: wikipedia oraz amber.org.pl